Poetins oorlog en de Duitse ommezwaai

Op woensdag 13 april 2022 organiseerde de Atlantische Commissie een programma met de titel:

Poetins oorlog en de Duitse ommezwaai

De omwenteling van het Duitse buitenlandse beleid kan niet minder dan spectaculair worden genoemd. Als reactie op de Russische invasie in Oekraïne, lanceerde Bondskanselier Olaf Scholz op 27 februari zijn visie op Duitsland en zijn positie in de wereld. De eerder aangekondigde sancties, steun voor de SWIFT-maatregel, en opschorting van Nord Stream 2, waren verassend voor een Exportweltmeister, waar het succes afhangt van een open economie. Vooral omdat in de voorafgaande weken terughoudendheid vanuit de Duitse kant voor onenigheid zorgde in de NAVO en EU. Het bleef het niet bij economische maatregelen alleen – Duitsland wil ook € 100 miljard extra investeren in het defensieapparaat. Daarnaast kon Oekraïne rekenen op Duitse wapens en Duitsland beloofde dat de afhankelijkheid van Russisch gas zou verminderen. Al deze maatregelen vormen een breuk met het verleden en zorgen mogelijk voor de totstandkoming van een ‘geopolitiek Duitsland’.

Velen buiten Duitsland zien bovenstaande als een nodige aanpassing van het buitenlandse beleid, dat gekenmerkt werd door het streven naar vrede, het handhaven van normen en regels en de noodzaak van diplomatie. Het heeft ervoor gezorgd dat Duitsland gezien werd als een free rider, dat zich achter zijn geschiedenis schuil hield om zijn economische belangen te promoten. De Russische invasie van Oekraïne heeft veel van de uitgangspunten van het Duitse buitenlandse beleid achterhaald.

Voor de Europese veiligheidssituatie kunnen de Duitse ontwikkelingen grote gevolgen hebben. De Duitse rol staat echter nog niet vast, en zal door meer factoren bepaald worden. Dit roept veel vragen op. Is dit een tijdelijke reactie, net zoals in 2014? Of is dit een breuk met het verleden en de inleiding van een nieuw tijdperk? Welke gevolgen zal dit hebben voor de relaties in Europa? De hoofdvraag is: hoe nu verder? Welke economische en politieke mogelijkheden liggen er in het verschiet? Alle kaarten op de EU bijvoorbeeld? Een versterking of beter gezegd: een herstel van de Duits-Amerikaanse betrekkingen? Wat betekent de ‘draai’ voor de relatie met Duitslands oosterburen?

Twee Duitslandkenners, Ton Nijhuis van het Duitsland Instituut en René Cuperus, o.m. verbonden aan Instituut Clingendael gaven hun visie op het thema en gingen in gesprek met elkaar over de belangrijkste vragen. Paul Brill, oud-journalist voor De Volkskant en Het Parool, modereerde het gesprek.

Photo: Shutterstock / Mo Photography Berlin

Bekijk het volledige programma hier