Geschreven door Younes Boujibar, stagiair bij de Atlantische Commissie   

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober organiseerde De Atlantische Commissie, in samenwerking met De Balie in Amsterdam, hét verkiezingsdebat over Nederland op het wereldtoneel. Onder leiding van diplomatiek expert Robert van de Roer en programmamaker Merlijn Geurts gingen zes politieke partijen het debat aan over de belangrijkste internationale kwesties en veiligheidsvraagstukken. 

Commitment aan defensie 

Afgelopen zomer spraken de NAVO-landen af structureel meer geld uit te gaan geven aan defensie. Alle aanwezige partijen zijn het eens dat de verhoogde NAVO-norm (5% van het bbp) in 2035 gehaald moet worden, maar waar halen zij het geld vandaan? De meeste partijen kiezen ervoor flink te snijden in het zorgbudget de komende jaren. Omdat GroenLinks-PvdA er als enige voor kiest dit niet te doen, richtten de andere deelnemers hun pijlen op Daniëlle Hirsch (GL-PvdA). De partij begroot de NAVO-norm tot 2030, wanneer een eerste meetpunt is, en laat in de begroting een gat van 11 miljard euro per jaar vanaf 2030.

Harmen Krul (CDA) viel erover dat GL-PvdA wel plannen voor de woningbouw tot later dan 2035 kan begroten, maar dit voor defensie voor de lange termijn uitblijft. Hirsch (GL-PvdA): “We houden ons aan de afspraken, maar we zien dat andere landen dit ook nog niet in hun begroting zetten, en er is een evaluatiemoment in 2030 waar we naartoe werken.” Daarnaast is weerbaarheid onderdeel van defensie, dus korten op sociale zekerheid vindt de partij onverstandig. Er bestaat dus voorzichtig een consensus over de NAVO-norm, alhoewel GL-PvdA zich afwachtend opstelt.

Slijmjurkerij

Als de partijen het dan grotendeels eens zijn over de uitgaven, verschillen de partijen over de rol van Europa in de wereld. Eric van der Burg (VVD) hamerde op het behoud en versterken van de trans-Atlantische band en prees daarbij de verdiensten van Mark Rutte tijdens de NAVO-top afgelopen zomer, waar hij de Amerikaanse president Donald Trump ‘daddy’ noemde om bij hem in het gevlij te komen. “Over smaak valt te twisten”, voegde van der Burg (VVD) eraan toe. Dat blijkt. Jan Paternotte (D66) was niet te spreken over de “slijmjurkerij” van de NAVO-baas. Maar de partijen waren het eens dat het noodzakelijk is de trans-Atlantische band sterk te houden.

Terwijl Michiel Hoogeveen (JA21) aanhaakte bij de woorden van Van der Burg (VVD), pleitte Paternotte (D66) en Laurens Dassen (Volt) voor meer Europese zelfstandigheid vanwege de onvoorspelbaarheid van de VS en de groeiende dreiging vanuit Rusland. Dassen (Volt) nam het slotwoord: “We moeten wel zorgen dat we de trans-Atlantische banden zo lang mogelijk goed houden, want we zijn nog steeds afhankelijk van ze, maar ik wil er niet op gokken dat de VS ten allen tijde ons te hulp blijven schieten.”

Russische propaganda

Wat is dan de rol van Nederland in de wereld? Ten eerste staat de steun van Nederland aan Oekraïne buiten kijf. De partijen zijn het erover eens dat de steun die Nederland aan Oekraïne levert in het belang is van onze eigen veiligheid. Van der Burg (VVD) merkte op dat er “vijf partijen redelijk op dezelfde lijn” zitten, op JA21 na. Hoogeveen (JA21) bleek namelijk terughoudend over een toekomstig Oekraïens NAVO-lidmaatschap, waarna Paternotte (D66) de aanval opende. Hoogeveen (JA21) benadrukte dat Oekraïne momenteel in oorlog is. Daardoor zou NAVO-lidmaatschap ons rechtstreeks bij de oorlog betrekken. Bovendien sluit de VS Oekraïens lidmaatschap op dit moment uit en zou Oekraïne “in de Russische invloedssfeer liggen.”

Paternotte (D66) kon zich vinden in de eerste twee bezwaren, maar was van mening dat Nederland hier wel op zou moeten aansturen. Wat betreft het laatste bezwaar beschuldigde hij JA21 van “Russische propaganda”. Het spreken van invloedssferen ondergraaft het idee van Oekraïne als een “soeverein land”, “de kernwaarden van de Europese landen” en de “noties van vrijheid”. Van der Burg (VVD) voegde daaraan toe dat “elk zelfstandig land zelf mag besluiten zich aan te sluiten bij een internationaal bondgenootschap of organisatie zoals de EU of de NAVO.” 

Gaza en Israël

Tenslotte gingen de partijen het debat aan over het conflict in Gaza en Israël. Moet Nederland de Palestijnse staat erkennen? En hoe ver moet een nieuw kabinet gaan met sancties tegen Israël? GL-PvdA, D66 en Volt zien de erkenning van de Palestijnse naast de Israëlische (een tweestatenoplossing dus) als de enige weg naar duurzame vrede. CDA en VVD stellen daar randvoorwaarden aan. Krul (CDA) verwees naar het verdrag van Montevideo, waarin afspraken staan over de eisen waaraan voldaan moeten worden alvorens een staat erkend mag worden. “Hamas heeft het nu voor het zeggen in Gaza, en niet de Palestijnse Autoriteit, dus wat wil je precies erkennen?”, aldus Van der Burg (VVD). 

JA21 zegt dat de tweestatenoplossing “een slotsom kan zijn van het vredesproces”, maar ziet teveel onzekerheden om daar actief op aan te sturen. Wederom stonden D66 en JA21 recht tegenover elkaar. Hoogeveen (JA21) beargumenteerde dat een tweestatenoplossing altijd is afgewezen door de Palestijnse Autoriteit en dat er een diplomatieke liaison met het gebied ontbreekt. Paternotte (D66) betwistte dit: “De Palestijnse Autoriteit heeft Israël al een kwart eeuw geleden erkend, en er is een Nederlandse Vertegenwoordiging in Ramallah”. 

Vervolgens verwees Paternotte (D66) naar een eerder debat met Annabel Nanninga (JA21), waarin zij Rode Lijn-demonstranten “pro-Hamas” noemde en omschreef als “de nuttige idioten die het werk van Hamas doen”. Volgens Hoogeveen (JA21) zou dit meer moeten worden gezien in de context van de “propagandaoorlog” die Hamas voert. De scheidslijn tussen de vijf partijen Volt, CDA, GL-PvdA, VVD en D66 enerzijds, en JA21 anderzijds hield stand.

Het hele debat is hier terug te kijken:

Foto credit: De Balie / Jan Boeve