Must read

Rutte in Washington: geen appeltje-eitje

DEN HAAGNa het aantreden van een nieuwe Amerikaanse president is het dringen geblazen. Staatshoofden en regeringsleiders staan dan in de rij voor een bezoek aan het Witte Huis, en uitnodigingen stromen binnen voor staatsbezoeken buitengaats. Het heeft een paar jaar geduurd voordat onze premier een plekje in de agenda van president Biden veroverde; anderen gingen hem voor.

Is Nederland te klein en onbelangrijk voor een plaats op de eerste rang? Nee, stelt Anna van Zoest, directeur van de Atlantische Commissie in Den Haag: “dat Rutte niet in de eerste lichting van bezoekers zat die door Bidens Witte Huis werd ontvangen, heeft eerder te maken met het feit dat Nederland zo’n trouwe bondgenoot is.” Nederlanders hebben hart voor Amerika en de NAVO. Dat laten de opiniepeilingen van de Atlantische Commissie, forum voor debat over trans-Atlantische veiligheidsvraagstukken, jaar op jaar zien. Binnen de EU trekt Nederland flink aan steun voor Oekraïne, inclusief stevige sancties tegen Rusland. En ons defensiebudget zit – in elk geval de komende jaren – netjes op 2 procent van het BNP – een belangrijke Amerikaanse ask van de afgelopen jaren. Reden genoeg voor Washington om zich geen zorgen te maken. Den Haag kon wel tot januari 2023 wachten.

Nu is de urgentie aan Amerikaanse kant er volgens Van Zoest nadrukkelijk wél. “De kans is groot dat de oorlog in Oekraïne nog lang blijft aanslepen. Biden wil zich daarom verzekeren van blijvende steun van Europese landen aan Oekraïne”, aldus Van Zoest. De Amerikaanse president hoeft zich volgens haar op dit punt weinig zorgen te maken: de recente Eurobarometerpeiling laat zien dat Europeanen – ook Nederlanders – zich nog even solidair met Oekraïne voelen als eerder in de oorlog. Dat lijkt zich te vertalen in verdergaande militaire steun. De levering van Britse – en mogelijk Duitse – tanks aan Oekraïne staat hoog op de agenda van de Ukraine Defence Contact Group, die de steun van onder meer de NAVO-landen aan Kiev coördineert. Die groep vergadert komende vrijdag op de Amerikaanse vliegbasis Ramstein in Duitsland. Van Zoest: “Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, heeft al gezegd dat Kiev op meer westerse wapens kan rekenen. Ook dat zal, in combinatie met de Britse toezegging, Duitsland verder onder druk zetten om akkoord te gaan met de levering van Duitse tanks, ook door andere Europese landen. Dat zou echt een mijlpaal zijn.”

Interessant is volgens Van Zoest de vraag of Biden deze week bij Rutte zal informeren naar vastlegging of zelfs verhoging van Nederlandse defensie-uitgaven. Op de volgende NAVO-top, die op 11 en 12 juli in Litouwen plaatsvindt, staat de verdediging van het NAVO-grondgebied op de agenda. Dat de nieuwe situatie aan de oostflank vraagt om meer inzet en middelen van álle bondgenoten om de Russische beer af te schrikken ligt voor de hand.

Nóg meer zorgen maakt de regering Biden zich over China. Men ziet graag dat Europa de Amerikaanse maatregelen overneemt die onlangs zijn afgekondigd om de export van halfgeleiders naar China te beperken – en daarmee technologische ontwikkeling af te remmen. Het antwoord van de EU was tot nu toe afhoudend. Minister van Buitenlandse Handel Liesje Schreinemacher gaf aan alle pro’s en cons van de Amerikaanse Chips Act eerst goed te willen bekijken, oog houdend voor de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven met ASML voorop. Biden zal aandringen op een antwoord of op z’n minst het begin van een gesprek. “De premier doet er goed aan open te staan voor de Amerikaanse zorgen en transparant te zijn over de gevoeligheden aan Nederlandse zijde op dit technisch en politiek zeer complexe dossier”, aldus Van Zoest.

Andere gevoeligheden zijn er ook. Denk bijvoorbeeld ook aan de nieuwe Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA). Het investeringsplan, dat schijnbaar zonder overleg met bondgenoten werd afgekondigd, wil een impuls geven aan de groene industrie. Van Zoest: “Op zich prijzenswaardig, maar het dreigt Europese bedrijven buiten te sluiten. Dat zorgt voor irritatie op een moment dat de Verenigde Staten en Europa elkaar meer dan ooit nodig hebben.” De Franse president Macron wist tijdens zijn bezoek aan Washington vorige maand al een opening te creëren – premier Rutte kan volgens Van Zoest hierop voortbouwen en helpen om de schade voor de trans-Atlantische handelsbetrekkingen zo veel mogelijk te beperken.

De aankomst van Amerikaanse defensiematerieel in Vlissingen vorige week doet volgens Van Zoest denken aan de Amerikaanse tanks die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog door Nederland rolden om onze ouders en grootouders te bevrijden, en aan de levering van de eerste Marshall hulp in Nederland, dit jaar 75 jaar geleden. Hiermee werd de fundering gelegd voor de politieke, economische en culturele banden tussen Nederland en de Verenigde Staten die de trans-Atlantische relatie ook vandaag de dag typeren. Van Zoest besluit: “Laat deze stevige basis het fundament zijn waarop ook het moeilijke gesprek deze week gevoerd kan worden – zonder te vergeten de uitstekende betrekkingen te markeren en te vieren. De trans-Atlantische relatie kan wel tegen een stootje.”

Auteur

Anna van Zoest