Geen functie elders: Poetin en Prigozhin zijn tot elkaar veroordeeld

Het is ruim twee weken geleden dat we opgeschrikt werden door een, schijnbaar vanuit het niets, oprukkend huurlingenleger op weg naar Moskou. Analisten hadden een paar moeilijke dagen. In de woorden van mijn collega bij RUSI in Brussel: `In Rusland is niets wat het lijkt`. Iets wat Marnix Provoost ook eerder heeft geschreven in zijn artikel voor de Atlantische Commissie. En wanneer niets is wat het lijkt dan wordt het duiden van wat er wel zichtbaar is een soort lezen van tarotkaarten. Duimzuigen om een onzekere toekomst te voorspellen. Hocus pocus. Toch verwachten journalisten en het publiek dat deskundigen uitleggen wat er gebeurt.

Ondertussen zijn we wel wat verder vooruitgeschoven in de tijd. We weten in ieder geval wat er daarna niet is gebeurd. Prigozhin is niet gearresteerd. Hij heeft geen huisarrest gekregen. De Russische woordvoerder van het Kremlin, Peskov, meldde zelfs een week geleden dat het noch de wens was, noch in het vermogen lag, van de Russische overheid om na te gaan waar Prigozhin zich ophield. Over ongeloofwaardigheid gesproken. Prigozhin loopt vrij rond. Het eerder in Rusland uitgevaardigde bevel om een strafrechtelijk onderzoek naar de man in te stellen, is direct na de couppoging, in een lade verdwenen. Er zijn geruchten dat Poetin en Prigozhin elkaar ontmoet hebben in de dagen na de opmars. Prigozhin kan zich klaarblijkelijk het nodige veroorloven. Hij komt met heel veel weg. Dat alles heeft sommigen er toe verleid om te denken dat Poetin en Prigozhin onder een hoedje spelen. Ze zouden samen deze couppoging op touw hebben gezet om mensen in Rusland aan de kant te kunnen schuiven of om Prigozhin en zijn huurlingen de kans te geven naar Belarus te vertrekken. Alsof Prigozhin een couppoging nodig heeft om naar Belarus te kunnen gaan. Er zijn tamelijk eenvoudige manieren voor hem om naar Belarus te vertrekken. Alsof Poetin een couppoging nodig heeft om mensen aan de kant te schuiven. Dat zou dan de eerste keer zijn dat hij daar zo`n ingewikkelde route voor kiest. In de regel heeft Poetin er niet zo`n moeite mee om mensen aan de kant te zetten.

Blinde vlekken

De waarheid is echter veel platter dan Provoost in zijn artikel stelt. De diepgang van de Russische strategie is minder enerverend dan we wellicht denken. Onze verwarring heeft alles te maken met onze eigen blinde vlekken. Ons eigen gebrek aan kennis van wat zich wereldwijd aan het voltrekken is. Onze focus ligt immers op de oostelijke flank. We zetten ons in voor Oekraine, we proberen te begrijpen wat er zich in het Kremlin afspeelt. Maar ondertussen speelt het schaakspel zich af in andere delen van de wereld. Afgelopen week is de VN uit Mali gegooid. Een nauwelijks te overschatten strategische overwinning voor Rusland. Ook de overheid van de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) loopt aan de leiband van Rusland. Het transport van delfstoffen uit dat land via Kameroen naar de zeehaven Douala is in handen van Rusland. Rusland commandeert de VN in beide Centraal-Afrikaanse landen. Rusland neemt deel aan de strijd in Soedan en is van plan om Port Sudan te gaan gebruiken voor de export van delfstoffen uit dat land. Een van de twee strijdende partijen in Sudan gaat daarvoor zorgen mits zij de winnende partij wordt. De lijst van economische en politieke successen is lang. Rusland heeft steeds meer toegang tot de rijkdom van Afrika en heeft het de facto voor het zeggen in een groot aantal landen. Rusland manipuleert de VN waar het dat nodig vindt en trekt zich steeds minder aan van internationale regels en afspraken. Veel analisten en politici denken bij Wagner en Prigozhin aan een groep wildebrassen, huurlingen, vechtersbazen. Maar de werkelijkheid is anders. Er wordt politiek bedreven door Wagner, er worden internationale economische handelsroutes uitgestippeld en veroverd. Er worden overheden gekaapt en er wordt geplunderd. En ondertussen wordt VN als een lastige pottenkijker gemanipuleerd en zo nodig opzij geschoven.

Deze politieke en economische overwinningen staan op naam van Prigozhin. Hij weet wat hij waard is. En hij speelt hoog spel met, en dankzij, zijn dagwaarde. Dagwaarde die niet veel te maken heeft met Oekraïne, maar veel meer met activiteiten daarbuiten. Een buitengebied dat we veronachtzamen. Frankrijk wordt weggestuurd, de VN verdwijnt, het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken zit met de handen in het haar. We hebben geen weerwoord. En dus is het eenvoudiger om naar Oekraïne te blijven kijken. Maar ondertussen ligt het antwoord op de vragen naar duiding in het Midden-Oosten, in Noord-Afrika en in Sub-Sahara-Afrika. Dat is waar Prigozhin zijn machtsbasis heeft gemaakt. Dat is de kaart die hij speelt. En Poetin weet dat hij niet meer zonder kan. Dus hij kan Prigozhin niet arresteren. Dus hij moet wel zeggen dat hij niet hoeft, noch kan, weten waar Prigozhin is. Ze zijn immers tot elkaar veroordeeld. Hun spel is een tango. Misschien niet al te fraai om naar te kijken, helaas. Maar het zal voorlopig niet gaan leiden tot een `functie elders` voor Prigozhin.

Foto: Shutterstock / Dmitriy Kandinskiy