Maarten Muns, Editor Atlantisch Perspectief

De Amerikaanse betrokkenheid bij de NAVO is nog altijd onverminderd groot. “The US is not going anywhere”, verzekerde de Amerikaanse NAVO-ambassadeur Matthew Whitaker zijn gehoor tijdens het NATO Public Forum in Den Haag. Maar in Washington is op dit moment een geheel nieuwe defensiestrategie in de maak. Die brengt mogelijk alsnog flinke gevolgen voor Europa met zich mee.

Op de NAVO-top in Den Haag op 24 en 25 juni besloten de staatshoofden en regeringsleiders van de 32 bondgenoten dat de NAVO-richtlijn voor defensie-uitgaven opgeschroefd wordt naar 5% van het BNP vanaf 2035. “De NAVO moet sterker, eerlijker en dodelijker worden,” zei Secretaris Generaal Mark Rutte. “Alle NAVO landen moeten meer gaan bijdragen, want Amerika heeft te lang een te groot deel van de collectieve defensielast opgebracht.”

Amerikaanse macht wereldwijd

Er zijn zo’n 84.000 Amerikaanse militairen permanent gelegerd op bases verspreid over Europa. In 2022 werden er door de regering-Biden nog eens 20.000 extra soldaten extra uitgezonden om de Oostflank van de NAVO te versterken, als reactie op de Russische inval in Oekraïne. Deze maken vooral deel uit van de Enhanced Forward Presence (EFP): multinationale gevechtseenheden in permanente hoge staat van paraatheid die, met name in Polen de Baltische Staten, als extra afschrikking fungeren tegen Rusland. Dat brengt het totaal op grofweg 100.000 militairen. Sommige van verblijven permanent in Europa, andere zijn hier op roulatiebasis. Dat laatste geldt ook voor de meeste militairen van de EFP. Deze stevige Amerikaanse militaire aanwezigheid in Europa is sinds het aantreden van de regering-Trump niet significant veranderd.

Maar het Pentagon is, op aanwijzing van defensieminister Hegseth, bezig met het kritisch tegen het licht houden van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de wereld als geheel, een zogenoemde Global Force Posture Review. Hiermee kijkt het Defensieministerie naar de meest effectieve manier om wereldwijd Amerikaanse macht te projecteren, welke regio’s daarbij prioriteit hebben en wat de optimale verdeling is tussen militaire inzet in eigen land, bijvoorbeeld voor grensbewaking, en troepen in het buitenland. Dit proces zal, uiterlijk eind augustus, uitmonden in een nieuwe Nationale Defensie Strategie. De keuzes die hierin worden gemaakt, kunnen gevolgen hebben voor de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Europa.

Prioriteiten

Hegseth kondigde op 1 mei aan dat de nieuwe Amerikaanse defensiestrategie in lijn moet zijn met de het door president Trump aangekondigde America First-beleid en het concept van Peace through Strength. Dat wil zeggen dat Amerika, door zich militair krachtig op te stellen, het uitbreken van conflicten en oorlogen wil voorkomen. Het proces om tot een nieuwe strategie te komen wordt geleidt door Elbridge Colby, de Under Secretary of Defense for Policy. Colby is één van de politieke benoemingen van de regering Trump in de hogere regionen van het Pentagon. Hij is een doorgewinterde academicus en adviseur en was een van de hoofdauteurs van de Nationale Defensiestrategie van 2018, van de eerste regering-Trump. Colby werd eerder genoemd voor de functie van Nationale Veiligheidsadviseur. Hij werd in april door de Amerikaanse Senaat goedgekeurd in zijn nieuwe functie. Hij laat zijn invloed al gelden, want zeer recent besloot het Pentagon – op advies van Colby – om de levering van munitie aan Oekraïne deels te staken, uit vrees dat de Amerikaanse voorraden te laag werden. Colby zal, gezien zijn kennis en ervaring binnen het Pentagon (en juist het gebrek hieraan bij Hegseth zelf), vermoedelijk een stevige stempel op de nieuwe defensiestrategie drukken.

Chinese sailor aboard the Type 052B destroyer or Guangzhou class destroyer. Bron: Shuttertock.

Militair conflict met China

Colby is niet het type adviseur dat graag op de achtergrond opereert. Hij is al jaren zeer uitgesproken over wat volgens hem het beste voor Amerika is. Hij laat zich graag door de media interviewen over strategische zaken. In tegenstelling tot sommige isolationistische Trump-aanhangers uit de MAGA-hoek, pleit Colby juist voor een actieve Amerikaanse rol op het wereldtoneel. Maar dan wel één die duidelijke prioriteiten stelt (‘prioritised engagement’). Zijn wereldbeeld komt er – kort door de bocht – op neer dat Azië voor de VS belangrijker is dan Europa, en dat China voor de Amerikaanse belangen een groter gevaar vormt dan Rusland. Verder vindt Colby dat de Europese staten beter in staat zijn om Rusland het hoofd te bieden dan dat de Aziatische staten dat met China kunnen. De Amerikaanse prioriteit moet volgens Colby niet zijn om overal te wereld vrede en veiligheid te garanderen, maar voorkomen dat China de hegemonie over Azië krijgt.

Amerika heeft zich volgens Colby te lang beziggehouden met complexe en langdurige conflicten in met name het Midden-Oosten en hield zijn militaire aanwezigheid in Europa ook na de Koude Oorlog op relatief hoog peil. Dat ging ten koste van de mogelijkheden die het had om zich op China te kunnen richten. Beijing heeft de afgelopen jaren in hoog tempo zijn militaire capaciteiten uitgebreid, zowel conventioneel als nucleair, en zowel op land, op zee als in de lucht. De Chinese marine heeft inmiddels meer schepen dan die van de VS. Allemaal zaken waarvan Colby tijdens zijn Senaatshoorzitting in april aangaf dat hij zich er ernstig zorgen over maakt. Beijing bereidt zich volgens de Under Secretary voor op een grootschalig militair conflict met de VS, bijvoorbeeld om Taiwan. Xi Jinping heeft zijn oog op Taiwan. Hij heeft de Chinese strijdkrachten de opdracht gegeven in 2027 klaar te zijn voor een oorlog om het eiland. Daarom, zegt Colby, moet de VS zich op China concentreren. Niet om oorlog te gaan voeren, maar juist om die te voorkomen door middel van afschrikking – Peace through Strength.

Bezuinigingen

Tegelijk ontkomt ook het Pentagon niet aan bezuinigingen. Hegseth heeft al opdracht gegeven om jaarlijks minimaal 50 miljard te besparen. Er zijn verschillende manieren om deze bezuinigingen in te vullen, afhankelijk van wat de prioriteiten zijn. Voor Colby, maar ook voor bijvoorbeeld minister van Buitenlandse Zaken (en waarnemend Nationale Veiligheidsadviseur) Marco Rubio, is de keuze helder: de focus moet op China liggen. Dat heeft zeer waarschijnlijk gevolgen voor de Amerikaanse militaire aanwezigheid elders in de wereld, onder andere in Europa. Deze conclusie kan op de sympathie van Hegseth rekenen, en waarschijnlijk ook op die van Trump zelf. De uitlatingen van onder anderen Hegseth in een Signal-appgroep, waar per ongeluk ook de hoofdredacteur van The Atlantic aan was toegevoegd, maken duidelijk dat er nu eenmaal weinig sympathie voor Europa is in het Witte Huis.

De uitkomst van de Global Posture Review en ook de hoofdboodschap van de nieuwe Defensiestrategie zal dus zijn: meer focus op China en minder op Europa. Dit is niet nieuw, want China werd in de Nationale Defensiestrategie die de regering Biden in 2022 publiceerde ook al een ‘pacing challenge’ genoemd. Ook Trump I en Obama koersten al op meer Amerikaanse focus op China (Obama’s ‘pivot tot Asia’). Maar het verschil is dat de VS onder Trump, op aanbeveling van mensen als Colby, nu een duidelijke keuze wil maken, en ook bereid lijkt om gevolgen te verbinden aan die keuze. Door de prioriteit voor de Indo-Pacific zal de VS bereid moeten zijn om meer risico te lopen in andere geografische gebieden, waaronder dus Europa.

Elbridge A. Colby, Under Secretary of Defense for Policy. Bron: Wikipedia

5%-afspraak

Wat betekent dit nu concreet? Colby en de regering-Trump zien het liefst dat Europa zich op Europa focust, en geen eigen rol probeert te spelen in bijvoorbeeld de Indo-Pacific. Tijdens zijn Senaatshoorzitting bevestigde Colby desgevraagd dat de NAVO van groot strategisch belang is voor de Amerikaanse belangen en dat de VS zijn toewijding aan het bondgenootschap serieus moeten blijven nemen. Maar hij verwacht wél dat Europa het grootste deel van zijn eigen defensie en afschrikking tegenover Rusland voor eigen rekening zal nemen, en dus veel minder afhankelijk wordt van de VS. De 5%-afspraak die op de NAVO-top in Den Haag gemaakt wordt is een eerste, maar wel belangrijke stap op weg hier naartoe.

Vervolgens moet Europa investeren in strategische enabelers zoals inlichtingen, zware transport- en tankervliegtuigen, en in moderne gevechtscapaciteiten, vooral drones. Dit proces is inmiddels begonnen, maar het zal nog jaren duren voor Europa hiermee op het gewenste niveau is. Tot die tijd moeten de VS er zorg voor dragen. Als het aan Colby ligt moet de VS ook zijn nucleaire arsenaal verder moderniseren en vergroten, onder andere met tactische kernwapens, zodat het zowel China als Rusland geloofwaardig kan afschrikken. En er blijven ook in de toekomst Amerikaanse kernwapens in Europa, als onderdeel van de NAVO-afschrikking.

Overwinning voor Moskou

Toch zal het Pentagon gehoor moeten geven aan de prioriteiten van Trump en Hegseth: America First, dat in militaire termen met name bescherming van de eigen grenzen betekent, en de focus op China. Het ligt niet voor de hand dat Amerika op korte termijn kiest voor grootschalige terugtrekking van permanent in Europa gelegerde militairen. Dat is een logistiek ingewikkelde en kostbare operatie, die waarschijnlijk niet voor het einde van Trump’s termijn afgerond kan zijn. Het zou ook een signaal aan Rusland en China geven dat de VS een grootmacht in verval is en met overstretch te maken heeft.

Het meest voor de hand liggend is dat het Pentagon ervoor kiest om de 20.000 extra militairen, die Biden in 2022 stuurde voor NAVO’s Enhanced Forward Presence, als reactie op de Russische inval in Oekraïne, terug te trekken. Deze troepen zitten relatief kort in Europa, meestal maar negen maanden, dus elke roulatie kan eenvoudigweg de laatste zijn. Dit kan relatief snel en vereist weinig complexe logistiek. Maar het biedt Trump opnieuw kans om een beleidsbeslissing van Biden terug te draaien. Ook kan hij zo zijn eis dat Europa militair op eigen benen moet staan met concrete acties blijven afdwingen. Moskou echter zou ook een kleine Amerikaanse militaire terugtrekking uit Europa als overwinning vieren. Europa zal dan heel snel zelf de Oostflank van de NAVO moeten gaan versterken.

Foto header: US Pentagon in Washington DC gebouw met uitzicht op de lucht van boven. Bron: Shutterstock