Patrick Bolder is strategisch adviseur bij HCSS

Met veel aplomp, en toen de relatie met Benjamin Netanyahu nog goed was, lanceerde de net kersvers geïnstalleerde Amerikaanse president Donald Trump het idee om voor de VS tot een ‘Golden Dome’ te komen, om Amerika te beschermen tegen luchtdreigingen. Net zo als de beroemde Iron Dome veiligheid aan Israël geeft. Wat houdt dit plan in en kan daadwerkelijk bijdragen aan de Amerikaanse veiligheid?

Van Iron Dome naar Golden Dome

De naam Iron Dome slaat op het inmiddels beroemde en effectief gebleken Israëlische luchtverdedigingssysteem voor de korte afstand. Het is ingezet tegen door Hamas en Hezbollah veelvuldig afgeschoten Qassam raketten. De relatief vlakke vluchtbaan, lage snelheid en lage vlieghoogte van deze raketten boden voor het Iron Dome luchtafweer systeem weinig uitdagingen. Omdat de Iron Dome interceptors slechts een beperkt aantal doelen hoefden te bestrijden (uitsluitend Qassam-raketten) zijn de effectoren van de Iron Dome redelijk goedkoop ( <100.000 USDollar) en bieden ze goede bescherming. Grote effectiviteit en behoorlijke efficiëntie. Dat wil Trump natuurlijk ook.

De adviseurs van Trump zullen hem inmiddels hebben verteld dat de dreiging van dit soort raketten voor de VS vrijwel nihil is. Amerika is immers geen Israël, gezien de omvang van het land, de geografie en de strategische bedreigingen. Wie zou met een dergelijk wapensysteem de VS eigenlijk kunnen bedreigen? Wie zou ze moeten afschieten, Canada, drugskartels in Mexico? Bovendien, als je de gehele VS zou willen beschermen tegen dit soort specifieke dreiging, heb je vanwege het geringe bereik van een enkel Iron Dome-syteem, wel heel veel Iron Dome’s nodig.

Belangrijker: Iron Dome kan maar een beperkte doelenset aan en levert dus in die zin weinig bescherming. Al snel hernoemde Trump het project tot Golden Dome. Dat past ook beter bij alle gouden parafernalia waarmee hij het Witte Huis heeft ‘opgeleukt’. De herinnering aan President Reagan’s Strategic Defense Initiative (SDI), ook wel het Star Wars-project genoemd, dringt zich met dit plan nadrukkelijk op. Dit project sneuvelde in 1993 toen president Clinton de stekker eruit trok. In zijn ogen  was verdediging tegen intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s) beter en goedkoper te bereiken met Ground Based Air and Missile Defence.

Met de Executive Order van 20 mei 2025 stelde Trump 175 miljard dollar beschikbaar voor de ontwikkeling van het Golden Dome systeem. Ter bescherming van de VS tegen de dreiging van een “vijandelijke raketaanval met intercontinentale en hypersone raketten, waar die ook vandaan komen, zelfs vanuit de ruimte.” Volgens Trump kan Canada profiteren van dit raketschild, tegen betaling in 61 miljard dollar, of ‘gratis’ door de 51e staat van de VS te worden.

Soorten raketten

(plaatje invoegen) De ballistische raketten waartegen Golden Dome moet beschermen zijn ICBM’s en hypersone raketten. En in de visie van Trump ook raketten die vanuit de ruimte op de VS worden afgestuurd. In de afvuurcyclus van vanaf de aarde afgevuurde raketten zijn drie delen te onderscheiden: de boost-fase waarin een voortstuwingsraket het wapen op snelheid en naar grote hoogte (tot wel 1500 km!) brengt. Dit wordt gevolgd door de midcourse fase waarbij raketten richting hun doel bewegen, nog steeds buiten de dampkring die tot zo’n 100 km hoogte reikt. Als laatste de eind (terminal) fase. Hierin vallen de ICBM’s en hypersone raketten met zeer grote snelheid (Mach 10 of meer) naar het doel, vaak loodrecht naar beneden.

Daardoor wordt het onderscheppen van deze raketten in deze fase moeilijk (niet onmogelijk) voor de huidige systemen (Patriot, SAMP/T). Tel daarbij op dat ICBM’s tegenwoordig voorzien zijn van Multiple Independent Re-entry Vehicles (MIRV’s). Dat zijn separate raketkoppen die ieder nucleair kunnen zijn geladen en elk op hun eigen doel afgaan. Zo is er niet slechts één, maar zijn er wel tien te bestrijden doelen van één afgevuurde raket. Deze MIRV’s worden veelal tijdens de mid-course fase ontplooid.

Wachten totdat de dreiging zich in de terminale fase bevindt, levert (te) veel doelen op waardoor de kans groot is dat er (kern)koppen van een van de MIRV’s echt doel op de aarde raken. Bestrijding van deze dreiging kan vanwege de effectiviteit dan ook beter tijdens de (vroege) mid-course fase gebeuren, en bij voorkeur voordat de MIRV’s zijn ontplooid. Dit is veelal (ver) boven de dampkring voor ICBM’s of op de grens van atmosfeer en ruimte voor hypersone glide vehicles. Deze projectielen op grote hoogte vernietigen heeft als voordeel dat veel resten in de atmosfeer verbranden en zo op aarde minder schade veroorzaken.

Maar deze redenering verder volgend: Je wil dit soort raketten dan bij voorkeur tijdens de boost-fase aangrijpen. Tijdens de boost-fase zijn de MIRV’s nog niet ontplooid en de raketkop(pen) nog met de booster verbonden (dat geldt ook voor hypersone glide vehicles). Dan is het nog één geheel en is mede door de hitte van de brandende raketmotor goed te vinden door de zoekkop van de afgevuurde effector. Maar gezien vliegtijd en afstanden werken van de grond afgevuurde raketten en tegenmaatregelen niet meer om deze raketten in de boost-fase onschadelijk te maken. Overigens is tijdens de boost-fase waarschijnlijk nog niet vast te stellen op welk doel de afgevuurde raket is gericht, maar dat terzijde.

Lasers

Ballistische raketten kunnen onschadelijk worden gemaakt door tegenraketten, die in de buurt van de dreiging exploderen en ze zo trachten te vernietigen of in ieder geval van koers te veranderen. De zogenaamde hit-to-kill technologie houdt in dat een effector direct tegen de ballistische raket aankomt (Patriot PAC-3 doet dat). Dergelijke effectoren zijn zeer kostbaar. Tot de categorie ‘goedkopere’ effectoren behoren krachtige lasers. De VS heeft in het verleden al geëxperimenteerd met de Airborne Laser (ABL), een omgebouwde Boeing 747 met adequaat vermogen om de geïnstalleerde laser van voldoende energie te voorzien.

Het nadeel is dat je deze ABL eigenlijk alleen in de terminal fase kunt inzetten. Vanwege de snelheid van de MIRV’s en de geografische verspreiding van deze onafhankelijk vliegende raketkoppen, zijn deze ABL platforms (als je er al voldoende van zou hebben) niet effectief. Bovendien is het de vraag of je ze met afdoende gebiedsdekking kunt inzetten. Het feit dat vliegtuigen beperkt zijn tot de atmosfeer, betekent dat je ze tijdens de mid-course fase niet kunt inzetten. Deze toestellen tijdens de boost-fase inzetten is trouwens ook onmogelijk omdat je niet zomaar boven Rusland/China/N-Korea kunt vliegen met dit relatief trage, grote en weinig manoeuvreerbare toestel zonder opgemerkt of neergeschoten te worden. Deze optie van inzet van ABL tegen ICBM’s is dan ook niet verder uitgewerkt door de VS.

Satellieten in de ruimte

De enig overgebleven optie is dan om vanuit de ruimte met Space Based Infra-Red sensoren (SBIR) uitgeruste satellieten zowel de inlichtingen te verwerven over lanceringen, als om ook de bestrijding van raketten in de boost-fase uit te voeren. En dat is precies wat ook staat in die Executive Order: “ook space-based interceptors kunnen deel uitmaken van de Golden Dome architectuur…”. Er wordt nu nadrukkelijk gedacht aan satellieten in de ruimte die in staat zijn om vijandelijke raketten in de boost-fase te vernietigen. Om dat te bereiken moeten er heel wat van dat soort systemen in een lage baan om de aarde (tussen de ca. 500 en 1500km boven het aardoppervlak) hun rondjes draaien. Hierbij wordt momenteel gedacht aan een soort van cocons die als satellieten hun baantjes draaien en indien nodig geactiveerd kunnen worden. Ze worden ook wel satellite-pods genoemd.

Volgens adviesbureau Booz-Hamilton, zou een eerste batch van 2.000 satellieten en initiële capaciteit bieden. De eveneens Amerikaanse Physical Society berekende dat 16.000 van dit soort pods zijn vereist om bijvoorbeeld 10 vanuit N-Korea kort achter elkaar gelanceerde raketten onschadelijk te maken. Overigens zijn die satellietwapens er nog niet, laat staan dat er in korte tijd veel ontwikkeld, getest, geproduceerd en gelanceerd kunnen worden. Dit staat nog los van de vraag of hiervoor met die 175 miljard dollar wel voldoende budget is. En dit alles terwijl Trump haast heeft. Hij wilde de Golden Dome operationeel hebben vóór het einde van zijn presidentschap, in 2029.

Wapens in de ruimte

Het is maar de vraag of de VS en de wereld hier daadwerkelijk veiliger van worden. De stationering van die pods komt neer op het plaatsen van wapens in de ruimte. Daarmee komt het Outer Space Treaty van 1967 in gevaar waarin is overeengekomen dat de ruimte voor vreedzaam gebruik is bedoeld. Ook staat hierin dat er geen massavernietigingswapens in de ruimte mogen worden geplaatst. Eenzijdige bewapening van het ruimtedomein door de VS, kan ertoe leiden dat het hele Treaty omvalt en er dan dus wél massavernietigingswapens in de ruimte zullen worden geplaatst.

Daar wordt de wereld niet veiliger van. Daarnaast kan een in de ruimte geplaatst wapen, naast het vernietigen van ballistische en hypersone raketten, wellicht ook gebruikt worden om (andere) doelen op het aardoppervlak (of in de ruimte zélf, dus een heuse space-war) aan te vallen, en zo een directe wereldwijde bedreiging vormen. Een dergelijke ontwikkeling zullen de strategische opponenten van de VS niet dulden en er dus iets tegen ondernemen. Het zou ertoe kunnen leiden dat Rusland of China of N-Korea ervoor kiest om pre-emptief zélf wapens in de ruimte te stationeren om de pods te kunnen bestrijden.

In de gangbare afschrikkingstheorieën wordt ervan uitgegaan dat het huidige systeem,  met wederzijdse vernietigingskracht, second strike garanties en zwakheden in de verdediging, juist bijdraagt aan wederzijdse afschrikking. Zo ontstaat er ook een vorm van stabiliteit. Als de zwakheid van het feit dat er gaten zijn in luchtverdediging worden weggenomen, verandert dat de huidige balans en dus de strategische calculus voor de wereldmachten. China en Rusland kunnen nog meer ballistische en hypersone raketten te bouwen en opstellen, en/of pre-emptief de VS aanvallen, en/of door middel van een kernexplosie in de ruimte dit domein voor vele jaren onbruikbaar maken. Dit laatste zou vérstrekkende gevolgen hebben voor ons leven op aarde, voor militairen en zeker ook voor burgers.

Het aloude Strategic Defence Initiative (SDI, “StarWars”) uit het presidentschap van Ronald Reagan lijkt te worden gereanimeerd. Technologisch en financieel is dat een behoorlijke uitdaging. De effectiviteit kan worden betwist en of Amerika (en de wereld) er veel baat bij heeft is ook discutabel. Aan de ontwikkeling van de Golden Dome kleven dus nogal wat bezwaren.

Veel vragen stel ik hier, waarvan op basis wat we nu van het project weten en ik met mijn kennis nu moet vaststellen dat het antwoord op deze vragen veelal een NEE zal blijken te zijn. Wat mij betreft zal de Golden Dome dan ook geen Gouden Droom, maar eerder een Zwarte Nachtmerrie blijken te zijn.