
De NAVO
Zes deskundigen reflecteren op de afgelopen NAVO-top in Den Haag

Zes deskundigen reflecteren op de afgelopen NAVO-top in Den Haag.

“We kunnen best tijdelijk onze trots wat inslikken om de boel – ten dienste van onze veiligheid – bij elkaar te houden, maar we moeten ervoor waken dat we daarbij niet ook onze ziel verkopen.”
“Tijdens Rutte’s thuiswedstrijd in Den Haag heeft de NAVO samen met z’n Hollandse hulptroepen een gesmeerd en doeltreffend charmeoffensief neergezet waarmee de Amerikaanse president voorlopig binnenboord is gehouden. Hiermee is een fundamentele voorwaarde veiliggesteld voor mogelijk succes op de langere termijn. Dat het daarvoor – in vloeiend Ruttiaans – nodig was “to slime with” Trump en we onze trots daarbij nogal wat hebben moeten inslikken is een directe consequentie van onze zelfverkozen militaire afhankelijkheid van de VS. Wie dat liever anders ziet, zal als de wiedeweerga concrete actie moeten ondernemen om uit deze afhankelijke positie te komen.”
“Het vastleggen van de 5% is daarvoor een waardevol beginpunt en de opdeling in 3,5 en 1,5 procent niet alleen een slimme, maar ook zinvolle zet om onze veiligheid en weerbaarheid te waarborgen. We moeten er daarbij wel voor zorgen dat we ook artikel 2 uit het NAVO-handvest – het versterken van de waardengemeenschap en het uitbannen van economisch conflict – niet uit het oog verliezen. We kunnen best tijdelijk onze trots wat inslikken om de boel – ten dienste van onze veiligheid – bij elkaar te houden, maar we moeten er wel voor waken dat we daarbij niet ook onze ziel verkopen.”
“De prijs van de trans-Atlantische veiligheidsrelatie is in morele termen erg hoog geworden.”
“De NAVO-top in Den Haag is op het eerste gezicht goed geweest voor de trans-Atlantische veilgheidsrelatie. De gelederen hebben zich gesloten, de Verenigde Staten zijn binnenboord gebleven en Trump liet zich na de NAVO-top ongekend positief uit over het bondgenootschap. Ook op inhoudelijk niveau zijn belangrijke stappen gezet: de steun aan Oekraïne wordt voortgezet en de defensie-uitgaven gaan flink omhoog. Daarmee wordt de kans aanzienlijk groter dat Europa haar eigen broek kan ophouden. De angst van de Europese NAVO-leiders om door de Verenigde Staten in de steek te worden gelaten bleek echter onverminderd aanwezig: het Trump-fluisteren sloeg om in ongebreidelde vleierij. Dat gaf Trump een platform om zichzelf op de borst te slaan en de vrije pers de grond in te boren.”
“Dat de waarden van de NAVO op het spel staan bleek ook uit de slotverklaring. Daarin werd artikel 5 weliswaar bekrachtigd, maar de gemeenschappelijke waarden van artikel 1 – vrede en rechtvaardigheid – werden niet genoemd, terwijl dat wel gebruikelijk is in dergelijke slotverklaringen. De afwezigheid van een morele context voor de extra investeringen in de trans-Atlantische veiligheidsrelatie is zorgwekkend. Da NAVO-top was daarom geen ongekwalificeerd succes. De prijs van de trans-Atlantische veiligheidsrelatie is in morele termen erg hoog geworden.”
“Door de top zo openlijk aan de mening van één man op te hangen werd de Russische dreiging naar de achtergrond geschoven evenals de vraag hoe daarmee om te gaan.”
“De NAVO-top in Den Haag heeft weinig of niets verbeterd aan de lange-termijn fundamenten van de trans-Atlantische veiligheidsrelatie. De top was succesvol in zijn doel, namelijk het tevredenstellen van één man, de Amerikaanse president. De belofte om 5% van ieders BNP uit te geven aan veiligheid en defensie, de lovende woorden van de secretaris-generaal van de NAVO, het optreden van de koning; alles stond daarvan in dienst. Zo is waarschijnlijk uitstel verkregen van een nieuwe trans-Atlantische crisis en hebben Europese lidstaten tijd om hun defensie verder op orde te krijgen.”
“Maar door de top zo openlijk aan de mening van één man op te hangen werd de Russische dreiging naar de achtergrond geschoven evenals de vraag hoe daarmee om te gaan. In de publieke discussie is nu onvoldoende duidelijk waar Europese zwakheden zitten als de VS minder betrokken is bij Europa en hoe op korte termijn aan te pakken, en niet duidelijk waar Russische zwakheden zitten en hoe daarvan gebruik te maken. Want los van gevoelens, heeft de Amerikaanse regering meerdere malen duidelijk gemaakt dat Europa niet de prioriteit is maar Azië, China en de eigen grensveiligheid. Wat betreft Azië, zet Trump hiermee een lijn door die ook door Biden en Obama was ingezet, en waar een president Harris ook op ingezet had. Europa zal hoe dan ook de komende decennia moeten voorzien in de eigen veiligheid en dat is met de top opnieuw uit het oog verloren.”
“Trans-Atlantische veiligheid draait niet alleen om geld of materieel. Het is ook aan een nieuwe generatie jongeren om zich uit te spreken en actief bij te dragen aan de vormgeving van deze vernieuwde en versterkte alliantie.”
“De NAVO-top in Den Haag heeft de trans-Atlantische veiligheidsrelatie een belangrijke impuls gegeven. Tijdens de top werden historische (financiële) afspraken gemaakt en committeerden bijna alle regeringsleiders zich opnieuw aan Artikel 5. Aanvankelijk leek vooral de Verenigde Staten te streven naar een evenwichtigere verdeling van verantwoordelijkheden, maar ook landen als Polen en de Baltische staten zetten duidelijk in op blijvende trans-Atlantische betrokkenheid en toewijding. De overgang naar een tijdperk van ‘hybrid peace’ heeft definitief een einde gemaakt aan jarenlange defensiebezuinigingen. Er wordt nu fors geïnvesteerd in een defensie-industrie die in staat moet zijn onze democratische waarden te beschermen tegen een sterker en agressiever Rusland.”
“Toch zal de komende 10 jaar moeten blijken hoe de trans-Atlantische relatie zich verder ontwikkelt, vooral als alle lidstaten daadwerkelijk de 5%-norm naleven. Burgers moeten zowel de NAVO als hun binnenlandse regeringen erop kunnen vertrouwen dat deze middelen effectief worden besteed, zeker nu dit mogelijk ten koste gaat van investeringen in onderwijs, zorg of klimaat. Bovendien draait trans-Atlantische veiligheid niet alleen om geld of materieel. Het is ook aan een nieuwe generatie jongeren om zich uit te spreken en actief bij te dragen aan de vormgeving van deze vernieuwde en versterkte alliantie.”
“De realiteit is dat Amerika voor langere tijd met de gedachten elders is, en dat Europa overtuigd is van een niet-uitgesproken scheiding.”
“De opzichtige wijze waarop de Amerikaanse president Trump werd ‘gecharmeerd’ door de secretaris-generaal overheerste het publieke debat. De lat lag zeer laag: als Trump maar komt dan is de top een succes. Optiek leek bijzonder belangrijk, namelijk de optiek dat de NAVO en de trans-Atlantische relatie alive and kicking is, maar om in Engelse termen te blijven, ‘the lady doth protest too much, me thinks’. Amerika en Trump waren met de gedachten elders in de wereld na het bombardement op Iran. Het creatief boekhouden van SG Rutte als het gaat om de 5% norm voor defensie-uitgaven kon Amerika paaien om de schijn op te houden.”
“Maar de realiteit is, denk ik, dat Amerika voor langere tijd met de gedachten elders is, en dat Europa overtuigd is van een niet-uitgesproken scheiding. Maar Europa is er nog niet aan toe om er een scheiding van tafel en bed van te maken. Met de overwinning van Trump als het gaat om defensie-uitgaven heeft Europa zichzelf in ieder geval tijd gekocht. Maar met Rusland dat eveneens op opzichtige wijze dit jaar op de deur van Europa klopt, is het nodig dat de NAVO in meer dan optiek een geloofwaardige speler is in de wereld.”
“Door ons heel erg op Trumps persoonlijke voorkeuren te richten, dreigen we een onderliggend probleem tussen Europa en de VS uit het oog te verliezen: Onze risicopercepties lopen in toenemende mate uiteen.”
“Met opluchting kijken wij in Nederland terug op een NAVO-top die eenheid uitstraalde. De focus lag op het aan boord houden van president Trump, maar door ons heel erg op zijn persoonlijke voorkeuren te richten, dreigen we wel een onderliggend probleem tussen Europa en de VS uit het oog te verliezen: Onze risicopercepties lopen in toenemende mate uiteen. Vanuit Europees perspectief is Rusland een existentiële dreiging en China een dreiging op afstand. Vanuit Amerikaans perspectief echter, is China een existentiële dreiging en Rusland een secundair probleem. Dat is het structurele probleem waar de NAVO een antwoord op moet vinden.”
“Natuurlijk zijn er mogelijkheden om die twee visies aan elkaar te verbinden. Omdat Rusland en China vaak samenwerken, maar ook door een functiedeling te organiseren waarbij Europa zich op Rusland richt en de VS op China. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost.
Het verschil in risicoperceptie betekent dat wij andere prioriteiten hebben en bereid zullen zijn tot andere compromissen. Wat als de Amerikanen van ons eisen meer economische banden met China te verbreken? En wat zou het voor ons betekenen als zij een deal met Rusland sluiten? Op dit soort vragen zal de NAVO in de toekomst een antwoord moeten vinden om ook op de lange termijn de eenheid te bewaren”
Photo header: Wikimedia Commons