Keynote – Rob Bauer
“Collectieve verdediging is een taak van het collectief”
“We kunnen het sterkste Bondgenootschap ter wereld verder versterken. Maar om dat te kunnen doen hebben we de hele samenleving nodig.” Dat zei admiraal Rob Bauer, voorzitter van het NAVO Militair Comité vandaag tijdens een toespraak bij de Atlantische Commissie.
Toespraak luitenant-admiraal Bauer,
Voorzitter van het Militair Comité van de NAVO
Atlantische Commissie, 4 juli 2024
“Terug naar Washington”
Dames en heren,
Deze bijeenkomst vindt plaats op een datum die in vele opzichten symbolisch is. Het is “the fourth of July”: de dag waarop Amerikanen voor de 248e keer hun vrijheid en onafhankelijkheid vieren.
Het is de eerste week van het nieuwe kabinet. As I speak, wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd over de regeringsverklaring. Waarbij de grootste partij ‘de Partij voor de Vrijheid’ heet.
Het is 2024: 75 jaar na de oprichting van de NAVO.
En volgende week vindt in Washington een historische NAVO-top plaats.
De rode draad is duidelijk: vrijheid.
En de titel voor deze bijeenkomst ‘Terug naar Washington’ is goed gekozen.
Want we gaan niet alleen fysiek terug naar Washington, de stad waar 75 jaar geleden het Verdrag van Washington werd getekend.
Maar de NAVO gaat ook in bredere zin terug naar haar oorsprong.
Wij bevinden ons – opnieuw – in een tijdperk van collectieve verdediging van onze vrijheid.
Niet alleen van de fysieke vrijheid van 1 miljard mensen.
Maar vooral ook van de democratische waarden en de internationale rechtsorde die de basis zijn voor onze welvaart en onze manier van leven.
Die internationale rechtsorde is niet in het leven geroepen door een verzameling rechtsgeleerden met iets teveel tijd om handen.
En het is ook niet van bovenaf opgelegd door één dominerende wereldmacht.
De internationale rechtsorde is voorgekomen uit twee allesverwoestende wereldoorlogen, waarin tientallen miljoenen mensen om het leven zijn gekomen… hele steden… hele generaties… zijn weggevaagd.
De gevolgen daarvan worden tot op de dag van vandaag gevoeld en herdacht.
Dít nóóit méér, was de consensus in 1945.
En gezamenlijk werd er internationaal gewerkt aan een orde waarin kleine landen dezelfde rechten hebben als grote landen.
Waar soevereiniteit en ook neutraliteit wordt gerespecteerd.
Waar conflicten worden beslecht door diplomatie. En als dat mislukt: in de rechtbank.
Met de illegale annexatie van de Krim in 2014 gaven de Russen al blijk van hun flagrante minachting voor de internationale rechtsorde.
En op 24 februari 2022 lieten de Russische leiders definitief het masker vallen.
De Russische tanks die over de grens van Oekraïne reden, zetten internationale rechtsorde onder ongekende druk.
De uitkomst van deze oorlog zal het lot van de wereld bepalen.
De gehele bevolking van Oekraïne vecht niet alleen voor hun eigen vrijheid. Maar ook voor de onze.
En dat gevecht is nog niet voorbij.
Want ondanks het feit dat Rusland nog geen van haar strategische doelstellingen heeft behaald, zet het Kremlin onverbiddelijk haar queeste voort…
… een vernietigende zoektocht naar macht in het buitenland, in een verwoede poging om de macht in hun eigen land te behouden.
Want laat één ding helder zijn: deze oorlog draait niet om een reële veiligheidsdreiging vanuit ofwel Oekraïne ofwel de NAVO.
Als dat het geval was, had Rusland heel anders gereageerd op de toetreding van Finland.
Er kwam een NAVO-grens van 1300 kilometer bij, maar Rusland heeft niet één soldaat verplaatst.
Deze oorlog draait om iets dat veel krachtiger is dan welk fysiek wapen dan ook: democratie.
Want als mensen in Oekraïne echte democratische rechten kunnen hebben, willen mensen in Rusland dat ook…
Het is het hele concept van democratie dat hier aangevallen wordt.
En daarmee gaan wij dus in symbolische zin ‘terug naar Washington’.
Waar in 1949 twaalf bondgenoten een verdrag sloten dat gebaseerd was op twee eeuwigdurende waarheden:
- Noord Amerikaanse en Europese veiligheid en welvaart zijn onlosmakelijk verbonden.
- Vrijheid en democratie moeten worden beschermd tegen aanvallen van buitenaf.
Toen President Truman in april 1949 het Verdrag van Washington ondertekende, zei hij dat het weliswaar een eenvoudig document was (slechts 14 artikelen, advocaten zouden het geweldig vinden)… maar als het eerder had bestaan, zou het twee wereldoorlogen hebben voorkomen.
En de eerste plaatsvervangend Supreme Allied Commander Europe, veldmaarschalk Montgomery, zei dat het versterken van de NAVO de beste hoop biedt in het voorkomen van een derde.
In die opzet is de NAVO al 75 jaar geslaagd.
Een hele generatie is geboren, opgegroeid en gestorven onder de bescherming van het NAVO schild.
Dat schild is net zo belangrijk als de ozonlaag.
En net als bij de ozonlaag geldt: je vergeet dat het er is… tot er een gat in zit.
In deze tijd waarin de internationale rechtsorde onder ongekende druk staat, met een historisch hoog aantal veiligheidsconflicten, is het belang van de beloftes uit het Verdrag van Washington exponentieel gestegen.
Als wij onszelf veilig willen houden, moeten wij zorgen dat wij ieder artikel uit het verdrag naleven.
Dus hoe doen we dat? Hoe versterken we het sterkste bondgenootschap ter wereld?
Waar het op neerkomt is dat we opnieuw moeten leren vechten voor het ‘wij’ in een wereld van het ‘ik’.
Op het militaire niveau besefte men na de annexatie van de Krim dat een aanval op ons eigen grondgebied weer zou kunnen gebeuren.
Samen hebben de Militaire Autoriteiten van de NAVO alle militaire strategieën en defensieplannen getransformeerd van crisisbeheersing elders naar de collectieve verdediging van het NAVO-grondgebied.
Op het politieke niveau drong dit besef pas door in februari 2022.
En maatschappelijk is dat besef in de afgelopen jaren gelukkig steeds verder toegenomen.
Als mijn kinderen door Instagram scrollen, zien ze een filmpje van hun vader in een persconferentie met daaronder een reclame voor noodpakketten.
(Voor de duidelijkheid: ik verdien daar niets aan! Tot mijn grote spijt, dat begrijpt u.)
Een paar maanden geleden publiceerde de Atlantische Commissie een draagvlakonderzoek waaruit bleek dat de Russische dreiging en het belang van de NAVO steeds sterker gevoeld worden in Nederland.
In het onderzoek werd gevraagd wie er achter de premisse van artikel 5 staat.
Maar ik denk dat het goed was geweest om mensen ook te vragen naar artikel 3, waarin staat dat ieder land op de eerste plaats zichzelf moet kunnen verdedigen.
Of naar artikel 2, waarin het belang van economische samenwerking wordt onderschreven.
In 1950 heeft het Militair Comité een amendement aangenomen dat onderstreepte dat effectieve afschrikking niet alleen militaire kracht vereist, maar ook de nauwe coördinatie van politieke, economische en psychologische inspanningen tussen bondgenoten.
En in 1957 richtte de NAVO zelfs een Economisch Comité op.
Die hebben we in 2010 helaas afgeschaft, omdat onze economieën substantieel veranderd zijn.
Gedurende de bijna acht decennia van vrede werd de rol van de overheid teruggedrongen.
En in onze huidige liberale economieën is er niet veel ruimte voor de overheid om prioriteiten te stellen als het gaat om goederen die cruciaal zijn voor nationale veiligheid.
Daarom heeft het demissionaire kabinet op haar laatste werkdag een wetsvoorstel ingediend dat het mogelijk maakt om te prioriteren in de economie wanneer het nog geen oorlog is.
Maar over het geheel genomen ligt het grootste deel van de macht bij ‘de markt’.
Dat betekent dat elke echte verandering voort zal moeten komen uit overtuiging, en niet uit dwang.
Overtuiging van het argument dat onze economische welvaart is gebouwd op het fundament van veiligheid dat de NAVO biedt.
Dat maakt een bijeenkomst als deze des te belangrijker.
Iedereen die denkt dat als de oorlog in Oekraïne nu maar snel is afgelopen, we weer terug kunnen naar het oude normaal… moet ik helaas uit de droom helpen.
Hoe de oorlog in Oekraïne zich ook ontwikkelt, we zullen nog steeds een Rusland-probleem hebben.
Want ze zullen ofwel gesterkt zijn in hun succes.
Ofwel gefrustreerd zijn door hun falen.
Twee vragen die mij vaak worden gesteld zijn:
- Hoe lang zal de oorlog in Oekraïne duren?
- Wanneer zullen de Russen ons aanvallen?
Wat het eerste betreft verwijs ik graag naar wat President Zelensky op de Veiligheidsconferentie in München zei:
“Vraag niet hoe lang de oorlog in Oekraïne nog zal duren. Vraag jezelf af waarom Poetin dit nog steeds kan volhouden!”
U heeft zelf ook in het nieuws kunnen zien: er wordt nog altijd hevig gevochten op het slagveld.
De vertragingen in de steun hebben reële gevolgen gehad.
Maar met de recente extra steun en de mogelijkheid om bepaalde wapens te gebruiken om binnen Russisch grondgebied aan te vallen (om de boogschutter neer te schieten, en niet alleen de pijlen) heb ik er vertrouwen in dat Oekraïne kan zegevieren.
Ik baseer dit vertrouwen niet alleen op de militaire beoordelingen op het hoofdkwartier, maar ook op mijn eigen interacties met de Oekraïners toen ik Kiev in maart bezocht.
Na jaren van immens lijden en voortdurende vernietiging blijven ze onverminderd sterk en standvastig in hun overtuigingen.
Ze verdedigen zich niet alleen moedig, maar hervormen tegelijkertijd hun land.
Wat wij in de periode 1940-1945 deden en vervolgens in de periode 1945-1960, doen zij de afgelopen 862 dagen tegelijkertijd.
En ze weten waar ze het voor doen.
De Russen daarentegen hebben geen idee waar ze voor vechten.
Het moreel blijft laag. De onvrede binnen de Russische strijdkrachten verdween niet met het neerhalen van het vliegtuig van Prigozhin.
De Russische aantallen blijven indrukwekkend, maar de kwaliteit van hun soldaten gaat achteruit en ze gebruiken steeds ouder materieel.
De opleidingsnormen moeten noodgedwongen herhaald neerwaarts worden bijgesteld.
En het gebrek aan mission command blijft een probleem.
Het steunen van de Oekraïners in hun recht op zelfverdediging is niet alleen moreel en historisch gezien het juiste om te doen.
Ook militair gezien is dit het juiste om te doen.
Zelfs als dit betekent dat we risico’s moeten nemen met onze eigen gereedheid of dat we tijdelijk niet aan de capaciteitsdoelstellingen van de NAVO kunnen voldoen.
Zoals secretaris-generaal Jens Stoltenberg terecht heeft gezegd: voorraden zijn vervangbaar. Maar mensenlevens zijn voor altijd verloren.
Als Oekraïne deze oorlog verliest, betekent dit niet het einde van de instabiliteit in de wereld.
Het zal het begin zijn van nog veel meer instabiliteit.
Dan zullen autocratische leiders over de hele wereld een huiveringwekkende les leren dat bruut geweld niet alleen wordt geaccepteerd, maar zelfs beloond.
De NAVO maakt zich dan ook in toenemende mate zorgen over de strategische samenwerking tussen Rusland en China.
China zal in haar openbare uitlatingen weliswaar steeds volhouden dat ze buiten het conflict staat, maar de werkelijkheid is dat Rusland deze oorlog niet zou kunnen voortzetten zonder Chinese hulp.
En daar komt nog bij dat China zich steeds agressiever opstelt richting haar buren. En tegen het Westen.
De Zijner Majesteit Tromp die in de Oost-Chinese Zee wordt lastiggevallen door Chinese gevechtsvliegtuigen, is daar een voorbeeld van.
China heeft zowel haar conventionele als nucleaire wapenarsenaal exponentieel uitgebreid, zonder enige vorm van transparantie.
En koopt systematisch invloed in Europa, Afrika, het Midden-Oosten en zelfs in de Verenigde Staten.
China volgt nauwgezet wat er in Oekraïne gebeurt.
Als Oekraïne valt, heeft dat rechtstreeks gevolg voor wat er in Taiwan gebeurt… in de Filippijnen… in de wateren rondom Japan…
Het zal ook effect hebben voor de relatie tussen Noord-Korea en Zuid-Korea…
En voor de positie van Iran…
Eén voor één zullen de dominostenen vallen.
Dit zijn de dreigingen waar wij binnen de NAVO dag in dag uit mee bezig zijn.
En ik verwonder mij dan ook weleens als ik in het weekend in Nederland bijvoorbeeld in het Parool op de voorpagina lees: “KLETSNATTE JUNI!! EEN DRAMA VOOR DE HORECA!”
Ik wil alle hardwerkende horecaondernemers niet tekortdoen.
Maar dit zou niet de voorpagina moeten halen.
Dat getuigt van een naïviteit die we ons niet meer kunnen veroorloven.
Deze zomer is het 10 jaar geleden dat MH17 werd neergeschoten.
Ook toen waren we naïef. Het korte termijn economische belang om de kortste route te vliegen, prevaleerde boven het strategische veiligheidsbelang.
Het is hoog tijd dat we de wereld gaan zien voor wat zij werkelijk is.
En dat brengt mij bij de tweede vraag die mij vaak wordt gesteld: wanneer zullen de Russen ons aanvallen?
Een deel van die vraag kan ik niet beantwoorden, want het hangt af van de mate waarin Rusland nog rationele besluiten kan nemen en de mate waarin zij gesteund worden door China.
Maar het hangt zeker ook af van hoe wij ZELF in de komende jaren handelen.
Van de mate waarin wij onze eigen afschrikking en verdediging op orde krijgen.
De NAVO-Bondgenoten vertegenwoordigen 50 procent van de economische macht in de wereld en 50 procent van de militaire macht in de wereld.
Wij hebben het in ons om het sterkste Bondgenootschap ter wereld te versterken.
En om ervoor te zorgen dat elke tegenstander tien keer nadenkt voordat hij iets probeert.
Maar om dat te kunnen doen hebben we de hele samenleving nodig.
Op de NAVO-top in Washington volgende week zullen belangrijke besluiten worden genomen over onze veiligheid.
U zult niet alleen de gevolgen daarvan ondervinden, u speelt zelf ook een rol in het waarmaken van die beloftes.
Op de agenda staan:
- Het versterken van onze afschrikking en verdediging.
- Het verstevigen van onze band met en onze steun aan Oekraïne.
- En het verdiepen van onze partnerschappen wereldwijd.
Deze besluiten zullen ervoor zorgen dat we over de militaire capaciteiten en de politieke wil beschikken om elke agressie af te schrikken.
Om te voorkomen dat de neerwaartse geweldsspiraal zich ook uitbreidt naar de NAVO.
In veel opzichten gaat dit niet alleen over democratie versus autocratie.
Het gaat ook heel erg over verantwoordelijkheid versus straffeloosheid.
Over de sterkte van het recht versus het recht van de sterkste.
Dames en heren,
Er is sinds 1949 veel veranderd.
Maar er bestaat onder de NAVO Bondgenoten nog altijd een onwankelbaar geloof dat de democratie kan zegevieren over tirannie.
Dat vrijheid kan zegevieren over onderdrukking.
En dat licht kan zegevieren over de duisternis.
De NAVO is de enige organisatie ter wereld waar het politieke niveau en het militaire niveau dagelijks samenkomen en consensus vinden over duizenden beleidsstukken.
Dat we dat tegenwoordig met 32 landen kunnen doen, is ronduit opmerkelijk.
De NAVO heeft een ongeëvenaard vermogen om landen bijeen te brengen en conflicten te voorkomen of beperken.
NAVO-bondgenoten delen zoveel meer dan de oevers van de Atlantische Oceaan.
Samen delen de 1 miljard inwoners, waarvan 3,5 miljoen mannen en vrouwen in uniform, dezelfde vastberadenheid en toewijding aan – het kernthema van vandaag – vrijheid.
Samen doen wij precies wat onze vlag symboliseert: wij volgen hetzelfde kompas.
In dit nieuwe tijdperk van collectieve verdediging gaan wij zowel fysiek als symbolisch ‘terug naar Washington’.
Om daar tot de conclusie te komen dat de 14 artikelen uit het verdrag nog even logisch en verstandig zijn als toen.
Collectieve verdediging is een taak van het collectief.
Admiraal Rob Bauer
