In het trans-Atlantisch gesprek reageren drie deskundigen vanuit hun eigen expertise op een actuele stelling

“Maakt AI de trans-Atlantische band kwetsbaar?”

Paul van Hooft

“Op zichzelf is AI geen wapen, maar het heeft een onvoorspelbaar effect op een aantal andere technologieën. AI maakt het bijvoorbeeld mogelijk om sneller en meer data te verwerken en om eventueel zonder menselijk toezicht handelingen te verrichten. Daardoor kan het de snelheid van besluitvorming rond militaire handelingen opvoeren. Dit betekent dat zowel conventionele als nucleaire wapens mogelijk sneller en met meer precisie gebruikt kunnen worden. Het zou ook kunnen betekenen dat de verdediging tegen zulke aanvallen beter wordt. Leiders kunnen hierdoor overmoedig worden, zowel met betrekking tot hun wapens zelf, als tot de informatie die AI-versterkte systemen hen aanreiken.”

“Maar de mogelijkheden van deep fakes die gebruik maken van AI worden ook steeds groter. Onlangs werd bekend dat een financieel medewerker van een bedrijf 25 miljoen dollar betaalde aan crimineel nadat een nep-CFO hem in een online meeting daartoe opdracht had gegeven.”

“2024 is een jaar vol verkiezingen. Zowel in de Verenigde Staten, als voor het Europese parlement, India, Pakistan, en nog veel meer landen. De kans bestaat dat deep fakes op grote schaal worden gebruikt. Met ruim voor handen beeld en geluidsmateriaal van publieke figuren is het steeds makkelijker om materiaal te produceren waarin ze de meest vreselijke uitspraken doen, of in de meest vreselijke – of illegale – situaties worden neergezet.”

“Democratie kan nog net verschillende wereldvisies aan maar niet volstrekt andere, elkaar uitsluitende werkelijkheden. De afgelopen jaren zien we al een toenemende neiging tot bubbels met eigen informatie, zo niet alternatieve feiten. Dit wordt zo alleen steeds sterker. Het opbouwen van normen en regels tussen grootmachten en met de commerciële sector is daarom noodzakelijk, maar misschien niet afdoende. AI maakt daarmee iedereen kwetsbaarder, niet alleen trans-Atlantische betrekkingen.”

Kimberley Kruijver

“Een belangrijke voorwaarde voor het afschrikwekkende effect (deterrence) van de trans-Atlantische band is het bewaren van eenheid. Verschillende ontwikkelingen op het gebied van AI hebben het risico om die eenheid te beschadigen. Zo zou generatieve AI, een vorm van AI die nieuwe content zoals tekst en afbeeldingen kan creëren op basis van bestaande data, ervoor kunnen zorgen dat de online content die desinformatie bevat om de Alliantie in het geding te brengen steeds geloofwaardiger overkomt. Hierdoor wordt het lastiger voor monitoringplatformen om de berichten te onderscheppen. Dat vergoot de kansen dat meer mensen het lezen, geloven en zelf verspreiden. Ook buiten sociale media bestaan gelijksoortige risico’s.”

“Neem bijvoorbeeld de deepfake van een medewerker van de onlangs in een Russisch strafkamp overleden Aleksej Navalny waardoor Nederlandse Kamerleden in 2021 zijn misleid. Als kwaadwillende actoren zich voor kunnen doen als iemand die vertrouwd wordt, dan kan dat voor serieuze onrust zorgen die de eenheid van de Alliantie aan kan tasten. Ook kan die eenheid worden geschaad door onderlinge trans-Atlantische verschillen. Bijvoorbeeld als het aankomt op de dominantie van Amerikaanse ‘big tech’ in AI ontwikkeling en de toegang die de VS heeft tot een groeiende hoeveelheid data die middels (generatieve) AI wordt verzameld.”

“Een van de stappen om negatieve gevolgen van AI in te perken is moderne wet- en regelgeving. Ook hierbij zijn verschillen te zien tussen met name de EU en de VS. Terwijl de EU eind januari 2024 nog de nieuwe AI Act – het eerste wettelijke kader op het gebied van AI – heeft aangenomen, loopt de VS aanzienlijk achter waar het gaat om bijvoorbeeld het beheren van online platformen. In 2024 zal de AI-strategie van de NAVO een update ondergaan. Communicatie, transparantie en vertrouwen zullen onder andere nodig zijn om diens weerbaarheid sterk genoeg te houden om deze potentiële dreigingen te kunnen weerstaan.”

Kenneth Manusama

“In een wereld waarin het gebrek aan vertrouwen de grondoorzaak is van vele maatschappelijke en bestuurlijke problemen, levert AI misschien nog wel het grootste gevaar op voor het wegvloeien van de laatste restjes vertrouwen die er nog zijn. Ontwrichting van de maatschappij is dan een kansrijk scenario. Wat is nog de basis voor een werkbare samenleving als door AI gegenereerde deep fakes – audio en video – de ‘tegenpartij’ wordt gezien als de vijand, en er helemaal geen gedeelde waarheid meer is? Het is voor de trans-Atlantische relatie niet anders.”

“De pendulum in het Amerikaanse buitenlandbeleid staat nu aan de isolationistische kant. Het Amerikaanse debat wordt nu al geplaagd door misvattingen en pertinente onwaarheden die door de ‘America First’ kant van het politieke spectrum de wereld worden geslingerd, bijvoorbeeld over de oorzaken en voortgang van de oorlog in Oekraïne. En hoewel de kritiek op Europa deels terecht is, worden de inspanningen van de Europese landen niet op de juiste waarde geschat, iets wat onder de vorige Amerikaanse regering is ingezet. Het debat in een hevig gepolariseerd Amerika met grote informatiearmoede maakt het lastig de juiste beelden aan het Amerikaanse publiek voor te schotelen.”

“De reeds kwetsbare trans-Atlantische band is dus uitermate gevoelig voor de onvermijdelijke golf van AI gegenereerde desinformatie, in beeld en geluid. Nu al wordt sterk getwijfeld aan de notie dat Amerika en Europa gedeelde belangen hebben. Kapitalisme, vrijhandel, democratie en collectieve verdediging ten aanzien van een gezamenlijke vijand kweekten onderling vertrouwen dat aan het wegebben is. Er zou een trans-Atlantische waardengemeenschap zijn, maar een AI-toekomst kan die gemeenschap makkelijk ontmantelen. AI-gestuurde (geo)politieke én culturele verwijdering is een groot gevaar voor de trans-Atlantische relatie.”