COLUMN
Één NAVO-top, twee verhalen
Anna van Zoest
Wat is het verhaal van deze NAVO-top, vroeg ik mij af op de terugweg uit Washington, waar ik te gast was op het NATO Public Forum, een tweedaagse conferentie voor NAVO-watchers in de schaduw van de NAVO-top voor leiders van het 32-koppige bondgenootschap. In Madrid, twee jaar geleden, werd een nieuw Strategisch Concept aangenomen. ‘Vilnius’, in 2023, ging over nieuwe – regionale – verdedigingsplannen en het perspectief op lidmaatschap voor Oekraïne.
De top in Washington daarentegen voelde gespleten, een mix van uiteinden: de feestelijke sfeer in het chique ‘Mellon Auditorium’ ter ere van het 75-jarige bestaan van de NAVO, waar de uitgaande secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg een belangrijke onderscheiding ontving, tegenover de afschuw over Ruslands daden in Oekraïne, pijnlijk echt en dichtbij door de beelden van de aanslag op het Oekraïense kinderziekenhuis daags voor de bijeenkomst. De krachtige woorden van de Amerikaanse president (“NATO is more powerful than ever!”) op de vooravond van de top, in sterk contrast tot de zorgen over de ‘fitheid’ van Joe Biden om een tweede termijn te dienen en angst bij Europese partners voor de verkiezing van oud-president Donald Trump. Opluchting over stijgende Europese defensiebegrotingen (23 van de 32 landen bereiken nu de 2% NAVO-norm), maar twijfels over of Europese bondgenoten geld weten om te zetten in daden: manschappen, uitrusting, wapens, innovatie – en een gebrekkige Europese defensie-industrie. “Let’s celebrate NATO… whilst we still can,” sprak oud veiligheidsadviseur John Bolton tijdens een evenement van de Atlantic Treaty Association, waarbij ook de Atlantische Commissie is aangesloten. Een rake typering van de stemming en mixed feelings rondom de viering van NAVO’s 75e verjaardag.
En daarmee is deze top er één van twee verhalen. Ten eerste een verhaal dat buiten, in de media en in de publieke sfeer, de toon zette: over het Amerikaanse leiderschap van de NAVO en de toekomstige Amerikaanse betrokkenheid bij het bondgenootschap, eventueel onder een nieuwe president. Ten tweede een verhaal over de besluiten binnenskamers, op de top zelf, minder zichtbaar maar minstens even belangrijk, waaronder een eindverklaring waarin ruimte lijkt de ‘2% norm’ richting de volgende top, in 2025, te herzien. Want, zo stellen de NAVO-landen voorzichtig, in veel gevallen is méér nodig om tegemoet te komen aan een nieuwe veiligheidssituatie en de huidige tekorten. Ook de beslissing van de NAVO om de coördinatie van steun voor Oekraïne over te nemen van de Verenigde Staten is het vermelden waard is. Een belangrijke zet, omdat internationale steun hiermee minder afhankelijk wordt van de politieke wind in Washington, die binnenkort een andere wending kan nemen (‘Trump-proofing NATO’). Opvallend daarbij is dat de NAVO direct partij wordt in deze oorlog, een rol die een jaar geleden nog onbespreekbaar was.
Maar het belangrijkste besluit van de top gaat over China. Verstopt in paragraaf 26 en 27 van de eindverklaring roept de NAVO China op om te stoppen met de materiële en politieke steun aan Ruslands oorlog in Oekraïne. Klare taal, waarmee voor het eerst – publiekelijk – de link gelegd wordt tussen de oorlog en de rol van China als steunpilaar van Rusland en spoiler van de westerse inzet. Beschuldigingen die vrijwel meteen een scherpe reactie uitlokten van Peking.
Wat deze verhalen bindt is de intentie het bondgenootschap een kant op te sturen die ook voor Amerika voldoende value for money biedt. Waarin sprake is van gelijkwaardigheid en wederkerigheid, waarin ook Europa naar rato meebetaalt aan de rekening. Een bondgenootschap dat voldoende ruimte biedt voor de prioriteiten van het Amerikaanse buitenlandbeleid. En dat betekent dat het Euro-Atlantisch bondgenootschap voorlopig een platform zal blijven voor discussies over China en de Indo-Pacifische regio. Nauwere banden met Japan en Korea, waaronder politieke dialoog en militaire oefeningen, zijn daarmee niet het slot maar het begin van een nieuw hoofdstuk, waartoe deze NAVO-top het startschot heeft gegeven.

Anna van Zoest is directeur van de Atlantische Commissie.