‘Global South’ bestaat alleen tussen de oren

Het is globaal maar niet helemaal. Alleen zuidelijk. Alhoewel: Rusland hoort er – ondanks zijn Arctische kustlijn – ook bij. Australië overigens niet.

Geografisch hebben de landen in de ‘Global South’ net zoveel met elkaar gemeen als economisch. Zo hoort Chili, lid van de OECD sinds 2010, eveneens bij de ‘Global South’ terwijl het BBP per inwoner er op gelijke voet staat met Bulgarije, een lidstaat van de Europese Unie. Nog los van de economische groei die Arabische Emiraten hebben doorgemaakt en de gelijke technologische voet waar China en de Verenigde Staten op staan.

Politiek dan misschien? Na de Russische inval in Oekraïne liet het stemgedrag onder deze landen niet veel eensgezindheid zien: 60% schaarde zich achter Oekraïne, een derde onthield zich van stemmen. Een deel is voorstander van het uitbreiden van de permanente zetels, een ander deel sterk op tegen. Daarnaast laat duurzame voorloper Costa Rica zich toch lastig te vergelijken met een petroleum-staat Nigeria.

Wat is dan in hemelsnaam de voorspellende of analytische waarde van deze term? Anders dan ‘niet-Westers’? Het doet denken aan de hardnekkige mythologische proporties van Max Webers theorie over de protestantse werkethiek en de daaraan gekoppelde economische voorspoed in Europa. Hoewel recent onderzoek laat zien dat de protestantse Bijbelvastheid en daarbij behorend onderwijs en geletterdheid de economische voorspoed verklaren, is het in de politieke folklore vooral vertaald naar een cultureel ding. Het welbekende beeld van katholieke Zuid-Europese landen die alles opsouperen terwijl de protestantse Noord Europese landen het bij elkaar werken heeft politieke consequenties. Iets hoeft niet te kloppen om toch gevolgen te hebben: If men define situations as real, they are real in their consequences, zo luidt het welbekende Thomas-theorum. VVD’er Frits Bolkestein pleitte voor een Neuro en een Zeuro. PvdA’er Jeroen Dijsselbloem zag zijn Europese baantje in rook opgaan nadat hij Italië, Spanje en Portugal neerzette als profiteurs door Europese solidariteit als volgt te omschrijven: “Ik kan niet al mijn geld aan drank en vrouwen uitgeven om vervolgens u om bijstand te vragen.”

Geen enkel vroom kijkende politicus zal het ooit hardop toegeven, maar feitelijk kijken ze er op neer. Een meer milde analyse is dat Westerse liberalen, door te spreken over een ’Global South’ hiermee laten zien dat ze sympathie hebben voor niet-Westerse landen. “Dit medeleven gaat echter toch altijd gepaard met een beetje neerbuigendheid, het ontkent de handelsvrijheid van individuele landen door ze als een groot blok weg te zetten”, concludeerde columnist C. Raja Mohan in Foreign Policy.

Het gebruik van de Global South heeft bij nader inzien wel degelijk analytische kracht. Het zegt vooral veel over het wereldbeeld van degenen die de term toepassen.

Dieuwertje Kuijpers (foto: Bianca Toeps)