Geduld is een schone zaak

De MIVD waarschuwt dat de oorlog in Oekraïne ‘een slepend conflict’ kan worden. In het rapport Avoiding a Long War identificeert de Amerikaanse denktank RAND hoe met de tijd ook bepaalde risico’s voor de Verenigde Staten, en in het verlengde daarvan NAVO-lidstaten, zullen toenemen. Opvallend genoeg waren deze waarschuwingen geen reden voor minister van Defensie Kajsa Ollongren (D66) om af te wijken van haar woordvoeringslijn: ze liet kortaf in NRC weten dat er nou eenmaal ‘geen alternatief’ is, omdat Oekraïne ‘de oorlog niet mag verliezen’.

Hoe winnen eruitziet – de situatie van voor 24 februari 2022 in ere herstellen, een bevroren conflict of een politieke overeenkomst – wordt nergens vermeld. Wat de voor- en nadelen zijn van diverse scenario’s eveneens niet. Het niet vaststellen van een helder politiek doel in een gewapend conflict is – zeker na de ervaringen in Afghanistan – hoogst ongemakkelijk. Het gegeven dat zo makkelijk over een van de belangrijkste elementen (tijd) wordt gestapt, is op zijn zachts gezegd zorgwekkend.

Tijd heeft namelijk de eigenschap vanzelf voorbij te gaan en hierdoor zonder dat je er zelf ook maar iets voor hoeft te doen of te laten de dynamiek van een conflict te veranderen. Hoe langer het duurt, hoe sterker de wederzijdse dehumanisering door strijdende partijen. Hoe langer het duurt, des te lastiger voor politici toe te geven dat ze mogelijk inschattingsfouten hebben gemaakt. Hoe langer het duurt, des te minder burgers bereid zijn meerkosten in de prijs van mensenlevens te dragen (ongeacht of en hoe die stijgen).

Het onderschatten van de duur van gewapend conflict is een vaste politieke achilleshiel: zowel bij aanvang van de Eerste Wereldoorlog als de Koreaoorlog werd de verwachting uitgesproken ‘voor de kerst klaar’ te zijn. De interventie in Irak werd in 2003 door toenmalig minister Rumsfeld geschat op ‘maximaal vijf maanden’. Washington hanteerde vele tijdlijnen voor Vietnam en Afghanistan – maar geen daarvan hield rekening met de twintig jaar die ze allebei zouden duren. Het politiek wensdenken van een korte oorlog zorgt ervoor dat we ons fixeren op kleine – of kortetermijn – successen, zoals het veroveren of heroveren van steden, bruggen en wegen.

Zolang niet duidelijk is voor welk doel, binnen welk tijdsbestek en via welke route politieke acties lopen, wordt het paard achter een militair-industriële wagen gespannen. In Afghanistan werd het wel beschreven als een reeks van ‘one-year wars strung together’, maar volgens de Amerikaanse analisten Gian Gentile en Raphael S. Cohen in Foreign Policy wordt de strijd in Oekraïne juist gevoerd ‘one weapon at a time’. De politieke discussie gaat immers over de boodschappenlijstjes: welke individuele wapensystemen wel of niet worden gedoneerd aan Oekraïne. Het is dan ook niet heel verbazingwekkend dat met de realisatie dat de oorlog nog wel even duurt, de aandelen van wapenfabrikanten dit eerste kwartaal omhoog knalden. Juist omdat oorlogen (gelukkig) niet zo snel worden aangegaan, worden ze ook niet zo makkelijk beëindigd. Het is daarom vreemd dat de zeer aannemelijke kans op een langdurig conflict (en welke middelen daarvoor nodig zijn) niet een standaard onderdeel vormen van de militaire planning van westerse landen.

Als we zo graag willen winnen, dan is volgens Gentile en Cohen niet zozeer het voeren van een lange oorlog het ergste wat ons kan gebeuren, maar leven in de illusie dat het mogelijk is er eentje te voorkomen. Hoe ernstig het compleet negeren van de variabel tijd en langdurigheid is – zoals onze minister van Defensie dat doet – mag u zelf beoordelen.

Dieuwertje Kuijpers (foto: Bianca Toeps)

31 mei 2023

Wilt u reageren?

Mail de redactie: redactie@atlcom.nl