De klant is koning

Wanneer een nietsvermoedende Amerikaanse kiezer in staten als Californië of Wyoming op Google zoekt naar hoe hij of zij zich kan registreren om te stemmen, zit tussen de eerste paar hits een gesponsorde link. Nadat ze hun emailadres en postcode achterlaten worden ze doorverwezen naar een overheidswebsite waar ze zich kunnen registreren om te stemmen.

Maar wanneer een kiezer in Pennsylvania of Georgia een gesponsorde link aanklikt bovenaan bij de zoekresultaten, is het proces heel anders. Deze mensen worden doorgestuurd naar een formulier met de vraag persoonlijke gegevens achter te laten (zoals adres, telefoonnummer en leeftijd) maar niet doorgestuurd naar de overheidswebsite. De kiezer die zich wilde registreren om te stemmen, is niet geregistreerd maar heeft wel zojuist zijn persoonlijke data overgeleverd aan een politieke campagne.

Een campagne gecreëerd door het bedrijf Tesla. Het verschil tussen Californië en Pennsylvania is dat de eerste een Democratische staat is, en de tweede nog onbeslist, een zogeheten ‘battleground state’. Daar persoonlijke data verzamelen over kiezers kan een campagne goed van pas komen. In dit geval gaat het om de Republikeinse campagne, zo onthulde CNBC deze zomer. De steun van Tesla’s CEO, Elon Musk, voor de Republikeinse kandidaat Donald Trump komt niet alleen in termen van geld. Het komt ook met een ongekend groot platform: X (voorheen Twitter). Musk werd zelfs al genoemd als mogelijke nieuwe minister: de CEO op een schaduwkieslijst.

Niet alleen in de Verenigde Staten wordt politiek en privaat vermengd. Ook de afhankelijkheid van het Oekraïense leger van de Starlink-dienst van Musk zorgt voor onduidelijkheden. Niet alleen neemt hij besluiten – door de dienst wel of niet op bepaalde locaties te verlenen tijdens militaire operaties – die voorheen werden genomen door gekozen politici in het Witte Huis, er zijn ook onduidelijkheden rondom militaire toepassingen van deze civiele dienst. Musk heeft feitelijk zijn technologie kunnen battle testen op kosten van de Westerse belastingbetalers alvorens deze aan het Pentagon aan te bieden onder de noemer Starshield.

Het is een probleem typerend voor deze geopolitieke tijd. In het laatste boek van Anne Applebaum, Autocracy Inc., omschrijft zij de hybride geopolitieke omgeving waarin multinationals en kleptocraten elkaar vinden. Hoe het blinde geloof in democratisering door vrije marktwerking resulteerde in brievenbusfirma’s voor dictators op de Zuidas, maar ook letterlijk in Franse (belasting)havens voor de jachten van Russische oligarchen.

Bedrijven zijn in toenemende mate gepolitiseerd, maar regeringen zijn evenzo opportunistisch in hun houding tot diezelfde bedrijven. De liefde vanuit Silicon Valley is niet langer vanzelfsprekend exclusief voor de Democraten. Opvallend is bijvoorbeeld hoe Meta-eigenaar Mark Zuckerberg in een brief uit de doeken deed hoe zijn bedrijf onder druk werd gezet om het politieke Democratische schandalen (zoals Hunter Biden’s Laptop) te onderdrukken op zijn platform. Het wordt voor kiezers steeds lastiger om te onderscheiden wie nou ten dienste staat van wie, en waarom precies. Wat is bedrijfsbelang, en wat is nog politiek?

Als deze presidentiële verkiezingen één ding laten zien, is het een naderend omslagpunt waarop regeringen niet langer marktmeester zijn, maar klant.

Dieuwertje Kuijpers (foto: Bianca Toeps)